چک در اقتصاد ما و در معاملات و مراودات تجاری اهمیت زیادی داره به خصوص وقتی صحبت از مبالغ بالا باشه قطعا جابجایی و پرداخت با چک آسونتره و با مشکلات کمتری مارو مواجه میکنه. اهمیت چک باعث شد قوانین جامع و کاملتری از سال 1397 و بعد آن تصویب بشه که مهمترین اون ها اصلاح قانون صدور چک بود که باعث شد چک هایی با نام صیادی به وجود بیاد با علامت ص که در قسمت پایین برگ چک سمت چپ درج شده و همینطور سامانه ای با نام سامانه صیاد که مخفف سامانه صدور یکپارچه دسته چک است ایجاد شد.
چک در اصطلاح رایج بین مردم چیه؟
چک یک برگه ای هست که ارزش مالی داره و معمولا برای خرید در حال و پرداخت وجه و مبلغ در آینده بکار میره.
چک در قانون
ماده 310 قانون تجارت گفته: چک نوشته ای است که به موجب آن صادر کننده وجوهی را که در نزد محال عیه دارد کلا یا بعضا مسترد یا به دیگری واگذار می نماید.
هدف قانونگذار از تاسیس این چک های صیادی جلوگیری از چک های برگشتی و صدور چک های بلامحل بوده چرا که امکان استعلام سابقه ی صادرکننده ی چک به وجود اومد که افراد قبل از انجام معامله و دریافت چک بتونن استعلام بگیرند و از وضعیت چک های برگشتی صادر کننده ی چک مطلع بشن مورد مهم دیگر هم جلوگیری از جعل چک بود نوع کاغذ و آرم های برجسته آن قابل جعل نیست و همینطور مندرجات چک مثل مبلغ، تاریخ و مشخصات دارنده یا همون دریافت کننده ی چک در سامانه ثبت میشه و از جعل جلوگیری میشه.
نحوه ی مطالبه ی چک ها
1-دادخواست مطالبه ی وجه چک از طریق دادگاه
به دفتر خدمات الکترونیک قضایی برید و دادخواستی را با عنوان مطالبه ی وجه چک به پیوست تصویر چک و گواهینامه ی عدم پرداخت که از بانک دریافت کردین به دادگاهی که در حوزه ی محل اقامت خوانده یا بانکی که شخص دسته چک گرفته یا بانکی که چک در اون بانک برگشت خورده است ارسال کنید یعنی اختیار دارین دادخواستتون رو به یکی از این سه حوزه ارسال کنید.
بعد از اینکه دادخواست شما به یکی از شعب دادگاه ارجاع شد وقت رسیدگی برای شما ابلاغ میشه و با مراجعه به سامانه ی adliran.ir از روز و ساعتش مطلع میشین و در جلسه شرکت میکنید یادتون باشه اصل چک رو در روز جلسه با خودتون ببرید چون قاضی محترم برای احراز اصالت و درستی چک اصلش رو از شما میخواد تا مشاهده و بررسی کنه.
بعد از صدور رای و قطعیت درخواست صدور اجرائیه کنید و در اجرای احکام تشکیل پرونده ی اجرایی بدید سپس بعد از گرفتن نوبت از اجرای احکام از طریق سامانه ی عدلیران به دادورز مربوطه مراجعه کنید و درخواست استعلامات سه گانه بدین در صورت شناسایی اموال بدهکار کارشناسی و مزایده انجام و مال فروخته میشه و مبلغ چک از اون برداشته و به شما داده میشه البته شما میتونید مال مورد توقیف رو به مبلغی که کارشناسی شده و طلب شمارو پوشش میده خریداری کنید و اگر اموالی شناسایی نشد و دادخواست اعسار از سوی بدهکار داده نشده بود شما میتونید به استناد ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی درخواست جلب بدهکار رو کنید.
اگر از سررسید چکتون مدتی گذشته و میخواید خسارت تاخیر تادیه هم دریافت کنید حتما در دادخواستتون جزء خواسته ها قرار بدین یا از اپراتور دفتر خدمات الکترونیک قضایی بخواهید در قسمت خواسته تیک مربوط به خسارت تاخیر تادیه رو فعال کنه.
مورد بعدی که برای افراد بسیار مهمه هزینه ی دادرسی هست که در مرحله ی بدوی سه و نیم درصد هست مثلا اگر چکتون مبلغ 100 میلیون باشه باید 3 میلیون و 500 هزار تومن هزینه ی دادرسی پرداخت کنید، اگر توانایی پرداخت هزینه ی دادرسی رو نداشتید در دادخواستتون خواسته ی دیگری رو با عنوان اعسار از هزینه ی دادرسی هم ذکر کنید و حتما فرم استشهادیه که با دقت پر شده رو ضمیمه ی دادخواستتون کنید.
عدل آذر در پایان این قسمت یه چراغی رو برای شما روشن میکنه که مسیر مطالبه ی وجه چک از طریق دادگاه برای شما روشن تر بشه اسم اون چراغ چیه؟اسمش تامین خواسته هست شما قبل از تقدیم دادخواست مطالبه ی وجه چک و افتادن تو مسیر نسبتا طولانیه دادگاه ها میتونین دادخواستی تحت عنوان تامین خواسته رو تقدیم دادگاه کنید و با کمترین هزینه اموال شخص بدهکار رو توقیف کنید تا زمانی که در مورد دعوی اصلیتون یعنی مطالبه ی وجه چک رای صادر شد امکان اجراش فراهم باشه و بدهکار امکان فروش و انتقال اموالش رو نداشته باشه.زمانیکه دادگاه رای تامین خواسته رو صادر کرد بلافاصله اقدام به تشکیل پرونده در اجرای احکام کنید که مراتب استعلامات سه گانه انجام و در صورت شناسایی اموال توقیف انجام میشود فقط یه نکته یادتون باشه اگر درخواست تامین خواسته رو جدا از دعوی مطالبه وجه چک دادید باید ظرف 10 روز به اضافه ی 2 روز دیگه یعنی جمعا دوازده روز دادخواست مطالبه ی وجه چک رو تقدیم دادگاه کنید در غیر اینصورت تامین خواسته ی صادر شده بلا اثر میشه و اگر مالی توقیف شده بود رفع توقیف میشه با درخواست شخص بدهکار و شما نمیتونین اقدامی در این مورد بکنید.
2-درخواست صدور اجرائیه از طریق ادارات ثبت اسناد
برای درخواست صدور اجرائیه از طریق اجرای ثبت ابتدا در تاریخ سررسید چک به بانک برید و با برگشت زدن چک، گواهی عدم پرداخت دریافت کنید سپس همراه با مدارک شناسایی و چک و گواهی عدم پرداخت، به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کنید و فرم مربوط به تقاضای صدور اجرائیه و معرفی اموال شخص بدهکار را پر میکنید و این درخواست شما به به واحد اجرای اسناد رسمی ارسال میگردد که در تهران این اداره، اداره چهارم اجرای اسناد رسمی می باشد.یادتون باشه وقتی برای برگشت زدن چک به بانک میرید حتما باید مطابقت امضاء صادر کننده ی چک با نمونه امضاء آن در بانک گواهی بشه.
در اقدام از این طریق اصل چک از شما گرفته میشه و به شما رسید میدن.نکته ای که باید بدونین اینه که از این طریق نمیتونین خسارت تاخیر تادیه مطالبه کنین بلکه باید خسارت تاخیر تادیه رو با دادخواست جداگانه ای مطالبه کنید.
بعد از صدور اجرائیه، اجرائیه ی صادر شده به بدهکار ابلاغ میشه پس چیزی که باید بهش توجه کنید این هست که حتما درخواست ممنوع الخروجی بدهکار رو هم بکنید چرا که با ابلاغ اجرائیه مطلع میشه که شما رو چک اقدام کردین.با اخذ نوبت اینترنتی به اداره اجرای مربوطه مراجعه کنین و پاسخ استعلامات برای شناسایی و توقیف اموال بدهکار رو بپرسین که اگر مالی شناسایی شده بود این اموال پس از پرداخت هزینه کارشناسیاز طرف شما، توسط کارشناس ارزیابی میشود و به مزایده گذاشته میشود و هر شخصی میتونه در مزایده شرکت کنه و اون مال رو خریداری کنه حتی در قانون اجرای احکام پیش بینی شده که بدهکار میتونه بالاترین مبلغ رو که در واقع برنده ی مزایده اعلام کرده رو پرداخت کنه و مال رو از مزایده خارج کنه چه بسا زیاد هم پیش اومده که بدهکار برای اینکه اون مالش از دستش نره و جلوی مزایده رو بگیره خودش اون مبلغ رو پرداخت میکنه تا مال مورد مزایده به خودش برگرده.اقدام از طریق اجرای ثبت برای شما میتونه مزایایی داشته باشه که خیلی هم قابل توجه هست اولیش شما مجبور نیستید هزینه ی دادرسی سه و نیم درصدی که برای مطالبه وجه چک از طریق دادگاه بایدپرداخت میکردید رو هزینه کنید چرا که در این روش این هزینه در انتها از اموال بدهکار گرفته میشه با این تفاوت که اینجا هزینه ی اجرا پنج درصد هست مثلا اگر چک شما 100 میلیون باشه هزینه ی اجرا میشه 5 میلیون تومان یعنی بیشتر از هزینه ی دادرسی در دادگاه و نکته ی دیگر اینکه شما امکان گرفتن برگه جلب از این طریق را ندارید توصیه ی وکلای مجموعه حقوقی عدل آذر به شما اینه که اگر مطمئن بودید بدهکار یا همون صادر کننده ی چک اموالی دارد از این طریق اقدام کنید.
3-شکایت کیفری به اتهام صدور چک بلامحل
اول از همه باید بدونیم آیا این چکی که دستمون هست میتونیم از طریق کیفری اقدام کنیم یا نه؟ ماده 12 قانون صدور چک مواردی رو بیان کرده که باعث میشه شما نتونید در مورد صادرکننده ی این چک ها شکایت کیفری طرح کنید چون چک با شرایط ماده 12 وصف کیفری نخواهد داشت.دونستن این موضوع باعث میشه که شما از طریق اشتباهی اقدام به مطالبه ی حقوقتون نکنید و وقت و انرژیتون بیهوده صرف نشه.
الف-اگر چک سفید امضاء بود یعنی چکی که به شما داده شده پر نشده بود و فقط امضاء داشت و بعدا توسط شما یا شخص دیگر پر شده بود.
ب-اگر در چک شرطی نوشته شده بود مثلا وصول این چک مشروط به ……
ج-اگر در چک نوشته شده بود بابت تضمین ….. و یا حتی در چک نوشته نشده بود اما در قراردادی جداگانه مشخصات چک نوشته و در قراداد اشاره شده که این چک بابت تضمین است.
د-چکی که در اون تاریخ نوشته نشده بود که بسیار هم رایج هست و یا مشخص شود که تاریخ واقعی ای که چک صادر شده زودتر از تاریخی بوده که الان روی چک نوشته شده که اصطلاحا به این چک ها میگن چک وعده دار و این موضوع نیز گاها قابل اثبات است که البته این موضوع در مورد چک های صیادی صدق نمیکنه چرا که چک های صیادی باید در سامانه با مشخصات کامل ثبت بشه.
ه- اگر دو مهلت شش ماهه رعایت نشده باشه…به چه صورت؟ اینطور که اگر شما ظرف مدت شش ماه از تاریخ سررسید چک اقدام به برگشت چک نکنید و دیگری اینکه ظرف شش ماه از تاریخ برگشت زدن چک و تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت اقدام به طرح شکایت ننمودید.
حالا شما اولین اقدامتون اینه که چک برگشتی و گواهی عدم پرداختتون رو ضمیمه ی شکواییه با موضوع اتهامی صدور چک بلامحل در دفتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کنید و به دادسرای مربوطه یعنی محل وقوع جرم یعنی دادسرایی که در حوزه ی اون گواهی عدم پرداخت صادر شده ارسال کنید و بعد از طی مراحل تحقیق توسط کلانتری و غیره در صورت احراز شرایط لازم برای وصف کیفری چک و عمل ارتکابی قرار جلب به دادرسی صادر میکنه و در صورت عدم احراز قرار منع تعقیب و یا موقوفی تعقیب صادر میشه که توضیح این قرارها و شرایط صدور اون ها در قسمت مطالب حقوقی برای استفاده ی شما عزیزان قرار داده شده، سپس در صورت عدم اعتراض به قرار صادره و صدور کیفرخواست پرونده جهت رسیدگی و تعیین مجازات به یکی از شعب دادگاه ارسال میشه گاهی ممکنه نظر دادگاه محترم در تعارض با نظر دادسرای محترم باشد و رای به برائت صادر بشه.
قاضی دادگاه رسیدگی و تعیین مجازات میکند ولی به خاطر داشته باشید برای مطالبه ی وجه چکتون باید به صورت جداگانه با اقدام حقوقی مطالبه ی وجه چک آن را پیگیری کنید.
4-درخواست صدور اجرائیه از طریق دادگاه
اول از همه لازمه بدونید که این روش فقط در مورد چک های صیادی قابل اجراست و برای چک های غیر صیادی نمیشه از این طریق عمل کرد.
در این روش بعد از اینکه چک رو برگشت زدید و گواهی عدم پرداخت رو از بانک دریافت کردید به دفتر خدمات الکترونیک قضایی برید و درخواست صدور اجرائیه چک رو که در قالب دادخواست می باشد به پیوست تصویر چک و گواهینامه ی عدم پرداخت که از بانک دریافت کردین به دادگاهی که در حوزه ی محل اقامت خوانده یا بانکی که شخص دسته چک گرفته یا بانکی که چک در اون بانک برگشت خورده است ارسال کنید یعنی اختیار دارین دادخواستتون رو به یکی از این سه حوزه ارسال کنید.
سپس دادگاه مربوطه با توجه به تشخیص قاضی برای ارائه ی اصل چک توسط شعبه به شما ابلاغ میشه و شما در شعبه حاضر و اصل چک را به رویت قاضی میرسونید برای این طریق جلسه ی رسیدگی تشکیل نمیشود و مستقیما اجرائیه صادر میشود و سریعا تشکیل پرونده اجرایی انجام میگردد.
سپس شما به اجرای احکام مربوطه میروید و درخواست استعلامات سه گانه که البته الان به پنج گانه مصطلح شده ( خودرو از پلیس راهور-ملک از سازمان ثبت اسناد و املاک-وجوه نقد موجود در حساب های بانکی از بانک ها-سهام از بورس-سهام از اداره ثبت شرکت ها ) را مینمایید و در صورت شناسایی اموال بدهکار، توقیف صورت میگیرد و سپس مراحل ارزیابی توسط کارشناس و مزایده و اگر هم اموالی شناسایی نشد امکان جلب بدهکار برای شما در این روش وجود دارد .این روش برای شما بسیار کم هزینه هست و با سرعت بسیار زیادی بدون طی کردن مراحل دادگاه و رسیدگی قضایی انجام می شود
یادآوری این موضوع لازمه که در این روش هم امکان گرفتن خسارت تاخیر تادیه وجود ندارد و باید به موجب دادخواست جداگانه مطالبه بشه از دادگاه.
به یاد داشته باشید که بدهکار فرصت داره ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ اجرائیه دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به رو تقدیم دادگاه کنه که در این صورت تا رسیدگی به دعوی اعسار جلب وی صادر نمی شود.
توصیه ی وکلای متخصص در حوزه ی بانکی مجموعه حقوقی عدل آذر به شما اینه که
اگر چکتون صیادی هست و خواهان اخذ خسارت تاخیر تادیه نیستید و یا اصلا به دلیل اینکه از سرسید چک زمان زیادی سپری نشده که بخواهید مطالبه ی خسارت کنید از طریق دادخواست صدور اجراییه از طریق دادگاه اقدام کنید.
اگر چکتون صیادی نبود و صادرکننده اموال داشت از طریق درخواست اجرای چک از ادارات اجرای اسناد رسمی سازمان ثبت اقدام کنید.
اگر چکتون صیادی نبود و شخص اموالی هم نداشت و شرایط مربوط به وصف کیفری چک محقق بود از طریق شکایت کیفری چک بلامحل اقدام نمایید.
سخن آخر
به دلیل پیچیدگی ها و پر رفت و آمد بودن پیگیری های مربوط به اداره اجرای ثبت و اقدام کیفری و همینطور دادگاهی، بهتره که از حضور یک وکیل متخصص در دعاوی بانکی استفاده کنید که بتونه با تسلط بر قوانین و رویه ی قضایی، در دادگاه برابر چالش های احتمالی متین و آگاهانه از شما دفاع کنه و یا حتما از مشاوره ی حقوقی تخصصی از یک وکیل دادگستری بهره مند بشین تا در مواجهه با طرف مقابل تا حدودی از زیر و بم قوانین مطلع باشین و دچار سردرگمی نشین و حقوقتون ضایع نشه.
